Tanzania is het land met de grootste instroom van vluchtelingen in de regio van de Grote Meren. Nu het geweld in het oosten van Congo toeneemt komen er veel mensen bij. Het vluchtelingenkamp ‘Nyarugusu’ bestaat al bijna dertig jaar en is een van de grootste ter wereld. Er verblijven meer dan 130.000 mensen. Documentairemakers Roel Nollet en Sofie Hanegreefs maken er beklijvende portretten van vluchtelingen met een trauma. En dat zijn er véél. ‘Ver over mijn grens’ vertelt het verhaal van mensen die letterlijk en figuurlijk over hun grenzen zijn gegaan. De regio wordt al dertig jaar geteisterd door gruwelijke vormen van geweld.
‘Toen ze heel mijn familie hadden uitgemoord, hebben ze mij gedwongen om mijn kleine zusje te vermoorden. Ik moest wel, om zelf in leven te kunnen blijven,’ vertelt John. Hij vluchtte halsoverkop en buiten zijn zinnen naar het vluchtelingenkamp Nyarugusu in Tanzania, niet ver van de grens met Burundi. Met meer dan 130.000 mensen is het een van de grootste vluchtelingenkampen ter wereld. Er wonen vooral Congolezen en Burundezen en elke dag komen er nieuwe mensen bij. Zeker nu het geweld in het oosten van Congo toeneemt.
’Ik heb nog steeds nachtmerries waarin ik mijn zus voor me zie,’ zegt John. Hij heeft posttraumatische stress en ziet waanbeelden. Wanneer hij in Tanzania aankomt, raakt hij buiten bewustzijn. Ze brengen hem naar Kasaka, een psychiatrisch centrum buiten het kamp.
Om zijn problemen de baas te kunnen maakt John muziek. ‘Ik zou willen dat mensen snappen dat je ook een mens bent als je een mentaal probleem hebt.’ In het kamp noemen ze me ‘Chizi’, de ‘gek’. Ik heb aanvaard dat ze me zo noemen. Ik heb er zelfs mijn artiestennaam van gemaakt. Ik noem mezelf nu ‘Chizi Fresh’, de ‘coole gek’.
‘Sommige vluchtelingen hebben echt hulp nodig die ze in het kamp niet kunnen krijgen,’ zegt dokter Chantal. Ze werkt in Kasaka. ‘Om mensen van hun psychoses af te helpen, moeten we hen uit die omgeving halen,’ vindt ook psychologe Victoria Ntesha. Ze is regelmatig te horen op een lokaal radiostation om er te praten over mentale problemen. ‘We moeten het thema bespreekbaar maken, want mensen doden elkaar nu alsof het niets is.’ Samen met dokter Chantal gaat ze op bezoek bij mensen in Nyarugusu.
‘Ik liep op straat rond als een gekkin,’ zegt Ida. Ze verblijft samen met haar kinderen in een beveiligde zone in het kamp, want zelfs hier zijn ze niet veilig. ‘We zijn Banyamulenge,’ vertelt Ida. ‘Andere Congolezen haten ons.’ ‘We zijn nooit gerust,’ beaamt haar dochter Deby. Ze is 17. 'Als ik buiten kom roepen ze "daar is de dochter van de zottin" naar mij. Toch zien we haar graag. Ze doet alles voor ons’.
Sinds vorig jaar is Tanzania het land met de grootste instroom van vluchtelingen in de regio van de Grote Meren. Documentairemakers Roel Nollet en Sofie Hanegreefs maken er beklijvende portretten van vluchtelingen met een trauma. En dat zijn er véél. ‘Ver over mijn grens’ vertelt het verhaal van mensen die letterlijk en figuurlijk over hun grenzen zijn gegaan. De regio wordt al dertig jaar geteisterd door gruwelijke vormen van geweld.
‘Ver over mijn grens’ is een documentaire van The Redhorse Collective.
Vranckx is uitgezonden door VRT Canvas op zaterdag 16 maart 2024 om 20:10 uur.
